Jest to celowe, bezpośrednie niszczenie lub zmienianie tkanek ciała bez świadomej intencji samobójczej, jednak prowadzące do urazu na tyle poważnego, że wiąże się on z ich uszkodzeniem. Mogą być jednym z objawów towarzyszących zaburzeniom psychicznym (depresja, zaburzenia odżywiania, PTSD, uzależnienia, zaburzeniom neurorozwojowym) Pojęcie samookaleczeń bez tendencji samobójczych (NSSI – Non-Suicidal Self Injury) po raz pierwszy wprowadzono w DSM 5 i zdefiniowano jako „zamierzone, przeprowadzone z własnej woli uszkodzenie ciała, stanowiące niewielkie zagrożenie życia, nieakceptowane społecznie, dokonywane w celu zmniejszenia dyskomfortu psychicznego, wywołanego przez negatywne emocje (złość, lęk, wstyd, poczucie winy, smutek, zbyt słabe uczucia) i/lub zakomunikowania o nim, wywołania przyjemnego stanu uczuć oraz rozwiązania problemów interpersonalnych”
Zdarza się, że pomimo braku intencji popełnienia samobójstwa samookaleczenia mogą prowadzić do śmierci – intencje towarzyszące samouszkodzeniom są ambiwalentne i często się zmieniają.
Samookaleczanie się jest w każdym przypadku wskazaniem do konsultacji z psychiatrą i psychoterapeutą. Nie wolno bagatelizować żadnych prób okaleczania się przez dziecko, nastolatka, dorosłego. Bez względu na motywację do dokonywania okaleczeń, zawsze za nimi skrywa się cierpienie. Podczas konsultacji lekarz zbiera wywiad od Pacjenta i zazwyczaj kieruje na terapię. W czasie psychoterapii terapeuta dąży do odkrycia przyczyny samookaleczania się i znalezienia rozwiązania dla sytuacji powodującej autoagresję. Przepracowanie problemu powodującego samookaleczanie się powoduje zaniechanie takich zachowań.