Geneza schizofrenii
Choć podłoże schizofrenii nie zostało nadal do końca ustalone, a zebrane dane nie są jednoznaczne, od wielu lat przyjmuje się, iż dziedziczność odgrywa istotną rolę w pojawieniu się choroby. Obecne badania wykazały szacunkowy wskaźnik dziedziczności na poziomie nawet do 81% (Sullivan i in., 2003, s. 1187-1192).4 Zaznaczyć należy, iż nie jest to jedyny czynnik predysponujący: powikłania podczas porodu, czy choroba matki w trakcie również są wymieniane. Dane opublikowane przez Gottesmana (1991, Schizophrenia Genesis) natomiast, podają występowanie rozpoznania schizofrenii u członków rodziny do 48% w przypadku bliźniąt jednojajowych, 46% u dzieci mających rodziców, u których obojga rozpoznano schizofrenią. Gottesman podaje również, iż występowanie choroby u dzieci, gdy tylko jeden z rodziców posiada rozpoznanie, to jedynie 13%.
Leczenie
Główną drogą pracy terapeutycznej z pacjentem ze schizofrenią jest farmakoterapia. Przy wczesnym rozpoznaniu choroby i odpowiednim dobraniu leczenia, funkcjonowanie osoby chorej może nie odbiegać znacząco od osób zdrowych. Problematycznym bywa natomiast kwestia przyjmowania leków, ponieważ osoby chore często nie posiadają poczucia choroby, więc odstawiają leki gdy tylko poczują się dobrze. Praca terapeutyczna z osobą ze schizofrenią jest możliwa, a w niektórych przypadkach wskazana. Po pierwszym epizodzie psychotycznym, podczas remisji, konieczna jest psychoedukacja, aby wytłumaczyć osobie z czym musi się mierzyć. Pacjenci niekiedy są zdezorientowani, nie rozumieją tego, co im się przydarzyło, próbują racjonalizować swoje doznania, często nie dopuszczając do siebie możliwości choroby. Po wdrożeniu skutecznej farmakoterapii, dobrze przeprowadzona edukacja może okazać się kluczem do dalszego leczenia.
Współpraca z pacjentem w trakcie psychozy, ze względu na doznania psychotyczne i dezorganizację myślenia, jest trudna, a niekiedy niemożliwa. Badany, aby można było mówić o podjęciu terapii, musi być w rzeczowym kontakcie. Są jednak techniki które są stosowane i, wedle badań, mogą przynieść pozytywne efekty, o ile stan pacjenta pozwala na względnie bezproblemową komunikację.
U pacjentów z dominacją tzw. objawów negatywnych (tzn. związanych z osłabieniem czynności psychicznych), jednym z tematów istotnych do podjęcia na terapii są kompetencje społeczne osoby chorej – nauka nowych strategii na czas remisji oraz poprawa funkcjonowania społecznego w trakcie nawrotu. Konieczna jest praca nad inicjowaniem zaniechanych przez pacjenta zachowań, jak np. ukierunkowanych na przyjemność. Z objawami tzw. pozytywnymi (wytwórczymi) celem terapii będzie weryfikacja prawdziwości doznań – np. urojeniowych przekonań. Osiągnąć to można poprzez wspólne ich odkrywanie, co z perspektywy badanego świadczy o ich prawdziwości. Ważne jest, aby nie skupiać się początkowo na dowodach przeczących urojeniom i nie podważać ich wprost – sprowokuje to jedynie opór w pacjencie.
Z poziomu terapii nie możemy, niestety, całkowicie zredukować występowanie doznań słuchowych, to jednak można poprawić komfort życia badanego. Jak podają Olejniczak-Tarnaska i Winiarska (2021, s.11)6, już izolowanie się od doznań słuchowych poprzez słuchanie muzyki czy odwracanie uwagi, znacząco wpływa na poprawę funkcjonowania pacjentów. Ponadto przydatne okazać się może zapoznanie i nauczenie się technik relaksacyjnych, których celem będzie redukowanie poziomu stresu, który z kolei może być bodźcem spustowym wystąpienia głosów.
Źródło:
1.Buckley, P. F., Miller, B. J., Lehrer, D. S., & Castle, D. J. (2008). Psychiatric Comorbidities and Schizophrenia. Schizophrenia Bulletin, 35(2), 383–402. https://doi.org/10.1093/schbul/sbn135
2 Craig, T., Hwang, M. Y., & Bromet, E. J. (2002). Obsessive-Compulsive and Panic Symptoms in Patients With First-Admission Psychosis. American Journal of Psychiatry, 159(4), 592–598. https://doi.org/10.1176/appi.ajp.159.4.592
3 Braga, R. J., Reynolds, G. P., & Siris, S. G. (2013). Anxiety comorbidity in schizophrenia. Psychiatry Research, 210(1), 1–7. https://doi.org/10.1016/j.psychres.2013.07.030
4 Sullivan PF, Kendler KS, Neal MC. Schizophrenia as a complex trait. Archives of General Psychiatry. 2003; 60: 1187-1192.
5 The Lancet. (2019). ICD-11. The Lancet, 393(10188), 2275.
6 Olejniczak-Tarnaska, K., & Winiarska, N. (2021). Terapia poznawczo-behawioralna u pacjentów chorujących na schizofrenię. Terapia Poznawczo Behawioralna, (13), Artykuł 1.
