Strach lub lęk występuje przed konkretnymi przedmiotami bądź sytuacjami, występuje unikanie ich. W przeciwieństwie do innych zaburzeń lękowych fobii specyficznej nie towarzyszą specyficzne treści poznawcze. Po zetknięciu się z sytuacją wyzwalającą strach, lęk lub unikanie występują prawie zawsze natychmiast, a ich uporczywość jest nieproporcjonalna do stwarzanego przez nie zagrożenia.
Wyróżnia się:
Niekiedy fobia specyficzna rozwija się w następstwie traumatycznego zdarzenia(np. atak zwięrzęcia, utkwienie w windzie itp.), obserwacji innych osób poddanych takiemu zdarzeniu, (np. przyglądanie się wypadkowi), niespodziewanego ataku paniki w sytuacji łączącej się z przeżywaniem zagrożenia (np. podczas przejazdu metrem) lub w następstwie sposobu przekazywania informacji (np. bardzo szczegółowe opowiadanie o katastrofie w mediach). Jednakże wiele osób z fobią specyficzną nie potrafi sobie przypomnieć takich wydarzeń jako genezy ich zaburzenia. Fobia specyficzna zwykle pojawia się około 10go roku życia. Fobie specyficzne zaczynające się w okresie dzieciństwa i dojrzewania zwykle mają charakter falujący, z okresami zaostrzeń i popraw. U większości osób fobie, które przetrwały do okresu dorosłości, nie wycofują się.