Ostatnie lata przyniosły prawdziwy rozkwit nowych technologii. Urządzenia elektroniczne z dostępem do internetu są powszechnie dostępne, a korzystają z nich już nawet najmłodsze dzieci.  Specjaliści biją na alarm, że powoduje to szereg niekorzystnych konsekwencji dla rozwoju dzieci. Mówią o tym sami rodzice, nauczyciele. Zauważają, że dzieci bardzo łatwo przekraczają granicę między prawidłowym korzystaniem z urządzeń elektronicznych,  a nadużywaniem ich.  Zjawisko wydaje się przybierać na sile. W ostatnich latach coraz więcej mówi się o uzależnieniu od Internetu, które próbuje się klasyfikować w grupie uzależnień behawioralnych.

Z badań prowadzonych przez Fundację EU Kids Online wynika, że aktywnymi użytkownikami Internetu stają się z roku na rok coraz młodsze dzieci. Od 18 do 38 % użytkowników stwierdza u siebie od 1 do 4 symptomów uzależnienia. 9 % podaje, że rozpoznaje u siebie wszystkie objawy z listy ( zaniedbanie spożywania posiłków, potrzeby snu, zaniedbanie rodziny lub obowiązków szkolnych, poczucie  dyskomfortu w przypadku braku dostępu do internetu, nieudane próby ograniczenia czasu w sieci, uświadomienie sobie, że korzystam z sieci bez większego zainteresowania konkretnym działaniem). Z badań wynika, że więcej czasu online spędzają dzieci, u których stwierdza się wysoki poziom niepowodzeń szkolnych.

Specjaliści zajmujący się zjawiskiem uzależnień zwracają uwagę na podobne podłoże uzależnień od czynności  i uzależnień od substancji. Podobieństwa dotyczą funkcjonowania biologicznego, ale też metod terapeutycznych stosowanych w leczeniu zaburzeń.  Czym zatem  jest uzależnienie? Jest to psychiczny bądź fizyczny przymus do wykonywania pewnych czynności lub przyjmowania określonych substancji w oczekiwaniu na efekty ich działania lub dla uniknięcia przykrych objawów braku.  Problem uzależnienia pojawia się wówczas, gdy czynność, w tym przypadku korzystanie z Internetu, zaczyna pochłaniać coraz więcej czasu. Zaczyna pełnić funkcję nagradzającą, powodującą odprężenie i odreagowanie oraz poczucie ucieczki od codzienności.

Jak rozpoznawać uzależnienie od internetu?

Takie rozpoznanie można postawić,  gdy w okresie ostatniego roku stwierdzono obecność co najmniej trzech objawów z poniższej listy:

• silna potrzeba bądź przymus korzystania z sieci,
• subiektywne przekonanie o mniejszej możliwości kontrolowania zachowań związanych z Internetem – upośledzenie kontroli nad powstrzymywaniem się od korzystania z urządzeń elektronicznych i nad długością czasu spędzanego przy tej czynności
• przy próbach przerwania bądź ograniczenia korzystania z internetu pojawiają się oznaki niepokoju, rozdrażnienia czy gorszego samopoczucia, które ustępuje z chwilą powrotu do komputera
• spędzanie coraz większej ilości czasu w internecie w celu uzyskania zadowolenia czy dobrego samopoczucia, które poprzednio osiągane było w znacznie krótszym czasie
• postępujące zaniedbywanie alternatywnych źródeł  przyjemności lub dotychczasowych zainteresowań na rzecz wirtualnej rzeczywistości

Jaki jest profil osób najbardziej narażonych na uzależnienie od sieci?

Nieliczne jak dotąd badania pokazują, że są to osoby charakteryzujące się pewnymi cechami temperamentu – jak lęk społeczny, zależność od nagrody. Osoby podatne prezentują niską odporność na stres, niską wytrwałości w działaniu, niską skłonność do współpracy w połączeniu z brakiem kompetencji społecznych oraz odczuwają realną samotność.

Jak zapobiegać wystąpieniu problemu u dzieci?

Niezwykle istotne dla zapobiegania wystąpieniu problemu uzależnienia jest budowanie bezpiecznej więzi z dzieckiem. Charakteryzuje się ona przede wszytkim wrażliwością na jego potrzeby, odpowiadaniem na nie, zapewnianiem komfortu emocjonalnego oraz stawianych dziecku jasnych granic. Taka postawa sprzyja kształtowaniu zaufania dziecka do rodziców i innych ludzi. Uczeniu się przez dziecko reagowania w sytuacjach stresowych, regulowania swoich emocji. Sprzyja to w późniejszych latach wytworzenia się tolerancji na frustrację, odporności na stres, zadowolenia  z relacji osobistych.

W sytuacjach gdy rodzice zauważają problem nadmiernego korzystania z internetu lub już uzależnienia warto skontaktować się ze  specjalistą, który oceni nasilenie trudności i zaproponuje odpowiednią pomoc. Przede wszystkim jednak będzie próbował  znaleźć przyczynę, która leży u podłoża trudności. Programy terapeutyczne dla dzieci i osób uzależnionych od korzystania z internetu są bardzo podobne do tych skierowanych dla osób uzależnionych np. od substancji, ale ponieważ niemożliwym jest wymagać od dzieci całkowitej abstynencji od komputera. Cel terapeutyczny jest bardziej skoncentrowany na zmianie sposobu korzystania z komputera. Uczeniu rozumienia swoich emocji, sposobów regulacji emocji, radzenia sobie z uczuciem napięcia, niepokoju, a także rozszerzania repertuaru strategii  społecznych.

Bibliografia:

1. Woronowicz B., (2009), Uzależnienia. Geneza, terapia, powrót do zdrowia
2. Cierpiałkowska L., Grzegorzewska I (2017) Dzieci alkoholików w perspektywie  rozwojowej  i klinicznej
3. Jarczyńska J., Orzechowska A., (2014) „Siecioholizm i fonoholizm zagrożeniem współczesnej młodzieży” [w] Jarczyńska J. (red) Uzależnienia behawioralne i zachowania problemowe dzieci  i młodzieży
4. K.Kaliszewska-Czeremska, (2015) Uzależnienie od Internetu – realny problem?” [w]:Uzależnienia behawioralne dzieci i młodzieży – rozmowy z ekspertami

Magdalena Krzyżak