Przed rodzicami małych dzieci stoi wiele wyzwań, z którymi muszą radzić sobie na co dzień. Jednym z nich jest niewątpliwie wypracowanie u maluszka stałego rytmu dobowego związanego między innymi ze snem. Zdarza się, że stanowi to duży problem, który doprowadza do wyczerpania i frustracji rodziców. Kłopoty ze snem u małych dzieci – doświadcza ich do 15 % małych dzieci. Mogą polegać na trudnościach z zasypianiem bądź częstych wybudzeniach w nocy.

Sen pełni bardzo istotną rolę w funkcjonowaniu człowieka. Gdy śpimy, w naszym organizmie zachodzą procesy regulacyjne, konsolidacja śladów pamięciowych i regulacja procesów poznawczo wykonawczych. Wzorce snu zmieniają się podczas życia. U niemowląt 24 godzinny rytm okołodobowy jeszcze nie występuje, a do 6 miesiąca życia fazy snu rozkładają się mniej więcej równomiernie. W pierwszym roku życia obserwuje się największe zróżnicowanie. Noworodek przesypia około 16-20 godzin podczas doby. W okresie niemowlęcym dzieci śpią około 9-12 godzin w nocy i 2-4,5 godzin podczas dnia w rytmie od 1 do 4 drzemek. W tym okresie życia dziecka kształtują się procesy konsolidacji snu nocnego. Dlatego tak ważne jest zachowanie prawidłowych nawyków związanych z higieną snu.

Jak postawy rodzicielskie wpływają na sen dzieci i jak temu zaradzić

Jak podają badania trudności ze snem u około 10% dzieci wiążą się z komplikacjami okołoporodowymi i tak zwaną wczesną drażliwością temperamentalną. Około 40% dzieci wykazuje dodatkowo zaburzenia regulacyjne związane z nadwrażliwością. Ta grupa dzieci ma duże kłopoty z wieczornym zaśnięciem i przespaniem całej nocy. Około 20% dzieci doświadcza przejściowych trudności ze snem po chorobie bądź wyjeździe z domu. U 30% dzieci kłopoty występują na podłożu braku umiejętności samodzielnego zasypiania. Zazwyczaj spowodowanych postawą rodziców, którzy nie umożliwili dziecku nauczenia się tej zdolności.

Aby przeciwdziałać problemom ze snem u małych dzieci ważne jest, aby wziąć pod uwagę postawy rodzicielskie, aktualną i wcześniejszą historię rodziców pod kątem przeżywania emocjonalnego, funkcjonowania społecznego. Zazwyczaj trudności ze snem u dzieci, o ile nie są wynikiem nieprawidłowości wynikających z choroby somatycznej, pokazują interakcje między biologicznymi uwarunkowaniami dziecka a reakcjami jego opiekunów. Pomoc rodzicom polega na uwrażliwieniu ich na rozwojowe potrzeby niemowlęcia ale też całej rodziny oraz uświadomieniu własnych postaw, przeżyć w interakcji z dzieckiem. Często narodziny dziecka uruchamiają w rodzicach emocje, przekonania utrudniające im czerpanie radości z rodzicielstwa. Zrozumienie tych stanów, ich genezy oraz roli w życiu rodzica może doprowadzić do korzystnych zmian.

Skuteczne strategie interwencji w trudności ze snem poprzez edukację i ustalanie rutyn

Do metod interwencji należy także wdrożenie określonych strategii behawioralnych, po dokładnej analizie sytuacji rodziny, jej potrzeb i możliwości. Strategie te mogą polegać na psychoedukacji dotyczącej unormowania rytmu okołodobowego dziecka poprzez np. stosowanie rutynowych, wyciszających form aktywności przed położeniem dziecka spać, ustalenie stałych pór zasypiania i budzenia się, ograniczenie ekspozycji na urządzenia multimedialne emitujące światło. Należy podkreślić fakt, że z punktu widzenia kształtowania umiejętności samodzielnego zasypiania nieprawidłową praktyką jest sypianie dziecka w łóżku z rodzicami/rodzicem. Rodzice decydując się na taki krok próbują ułatwić dziecku zasypianie, jednak takie działanie jedynie utrwala niewłaściwe reakcje dziecka i utrudnia mu nabycie umiejętności samoregulacji.

Bilbiografia:
1. Lieberman A., Wieder S., Fenichel E. (2013.) Klasyfikacja diagnostyczna DC: 0-3. Opisy kliniczne dzieci oraz ich rodzin
2. Żarowski M., Zaburzenia snu [w:] Steinborn B., (2017), Neurologia wieku rozwojowego

Magdalena Krzyżak